De top tussen Poetin en Xi aan de vooravond van de Olympische Winterspelen werd in de mainstream media slechts terloops vermeld. Toch hebben we hier te maken met een zeer belangrijke ontmoeting, met mogelijk zeer verregaande gevolgen. Staan we aan het begin van een nieuwe wereldorde? Een historische duiding door Chinakenner Marc Vandepitte.
Gezamenlijke verklaring
Vlak voor de start van de Olympische winterspelen in Beijing hebben Poetin en Xi een gezamenlijke verklaring afgelegd over internationale relaties en over de samenwerking tussen beide landen. Het is een document van een goede tien bladzijden dat er komt op het moment van grote spanningen met de NAVO over Oekraïne en van een diplomatieke boycot van de Winterspelen.
De tekst kan je lezen als een pleidooi voor een nieuwe wereldorde waarin de VS en zijn bondgenoten niet langer de plak zwaaien, maar waarin gestreefd wordt naar een multipolaire wereld, met respect voor de soevereiniteit van landen.
“Beide partijen verzetten zich tegen verdere uitbreiding van de NAVO. Ze roepen het Noord-Atlantisch Bondgenootschap op om zijn ideologische benadering van de Koude Oorlog op te geven; de soevereiniteit, veiligheid en belangen van andere landen te respecteren, evenals de diversiteit van hun beschaving en de culturele en historische achtergronden; en een eerlijke en objectieve houding aan te nemen ten opzichte van de vreedzame ontwikkeling van andere staten.”
De tekst is een pleidooi voor een nieuwe wereldorde waarin de VS en zijn bondgenoten niet langer de plak zwaaien.
In het verleden werden er al soortgelijke signalen uitgezonden, zoals bijvoorbeeld een gezamenlijke verklaring in 1997, maar het is wel de eerste keer dat beide presidenten zich zo duidelijk uitspreken en de banden zo nauw aanhalen. Het is ook voor het eerst dat China zich expliciet uitspreekt tegen de uitbreiding van de NAVO.
Om de draagwijdte van dit document te vatten is het nuttig om even terug te blikken op de recente geschiedenis.
Alleenheerschappij
In de eerste helft van de twintigste eeuw zag je aan de ene kant de opkomst van twee nieuwe grootmachten: de VS en de Sovjet-Unie. Aan de andere kant was er de relatieve ondergang van de oude koloniale grootmachten.
Uit de Tweede Wereldoorlog kwam de VS als grote overwinnaar naar voor. Zowel de oude grootmachten als de SU zaten compleet aan de grond. In Washington droomden ze van een nieuwe wereldorde waarin alleen zij het voor het zeggen hadden.
“Als we voor minder gaan dan absolute suprematie, zou dat betekenen dat we voor de nederlaag kiezen”, aldus Paul Nitze, topadviseur van de regering van de VS. Helaas werden die plannen gedwarsboomd door de snelle heropbouw van de Sovjet-Unie en het doorbreken van het nucleaire monopolie.
Na de Koude Oorlog werd de VS eindelijk de onbetwiste leider van de wereldpolitiek en wilde dat ook zo houden.
Een halve eeuw later werd die droom dan toch waar met de val van de Berlijnse Muur in 1989 en de ontmanteling van de SU twee jaar later. Voortaan waren er geen belemmeringen meer voor de alleenheerschappij. De VS werd eindelijk de onbetwiste leider van de wereldpolitiek en wilde dat ook zo houden.
Het Pentagon in 1992 liet er geen twijfel over bestaan: “Ons eerste objectief is het verhinderen dat er een nieuwe rivaal op het wereldtoneel verschijnt. We moeten de potentiële concurrenten er van afhouden om zelfs maar te streven naar een grotere rol op regionaal of wereldvlak.” (onze cursivering)
Op dat moment lag China nog niet in het vizier. De Chinese economie was redelijk onderontwikkeld en het bnp was maar een derde van dat van de VS. Militair stelde het land ook niets voor. In die periode dacht Washington vooral aan Europa als potentiële rivaal en aan een mogelijke heropstanding van Rusland.
Remmen los
Na de val van de Sovjet-Unie gooide de VS de remmen los. De invasie van Panama op het einde van 1989 was een vingeroefening voor wat nadien zou volgen. Kort nadien waren Irak, Joegoslavië en Somalië aan de beurt. Later zouden Afghanistan, Jemen, Libië en Syrië nog volgen.
Naast openlijke militaire interventies voerde de VS ook in toenemende mate ‘hybride oorlogen’[1] of ‘kleurenrevoluties’[2] om regimewissels door te voeren, wat niet overal lukte. Ze deden dat o.a. in Brazilië, Bolivia, Venezuela, Cuba, Honduras, Nicaragua, Georgië, Oekraïne, Kyrgyzstan, Libanon en Wit Rusland. Daarnaast werden meer dan twintig landen onderworpen aan economische sancties.
Naast openlijke militaire interventies voerde de VS ook in toenemende mate ‘hybride oorlogen’ of ‘kleurenrevoluties’ om regimewissels door te voeren.
De NAVO, opgericht om de alleenheerschappij van de VS militair te verankeren, werd na de ontmanteling van de SU ook gestaag uitgebreid. Sinds de jaren negentig zijn er 14 staten op het Europees continent lid geworden van de verdragsorganisatie. Andere landen zoals Colombia werden ‘partner’ van de NAVO.
Omknelling van China
De VS leek dus na de Koude Oorlog de wereld voor zich alleen te hebben. Maar dat was zonder China gerekend. Voor de eerste keer in de recente geschiedenis heeft een arm, onderontwikkeld land zich in geen tijd opgewerkt tot een economische supermacht.
De afgelopen dertig jaar heeft China een opmerkelijk economisch expansie gekend. Sinds de toetreding tot de WTO in 2001 is de Chinese economie meer dan viermaal zo groot geworden. De sprong voorwaarts was niet alleen economisch maar ook technologisch.
Voor de eerste keer in de recente geschiedenis heeft een arm, onderontwikkeld land zich in geen tijd opgewerkt tot een economische supermacht.
Tot voor kort had het Westen, met de VS op kop, een absoluut monopolie op technologie, massavernietigingswapens, monetaire en financiële systemen, toegang tot natuurlijk hulpbronnen en massacommunicatie. Met dat monopolie kon het landen, vooral van het Zuiden, controleren of onderwerpen. Het Westen waarvan de VS de gendarme speelt, dreigt dat monopolie nu te verliezen.
Daarom heeft de VS de Volksrepubliek China nu geïdentificeerd als zijn belangrijkste vijand. In het kader van de begrotingsbesprekingen voor 2019 verklaarde het Congres dat “de strategische concurrentie met China op lange termijn een hoofdprioriteit is voor de Verenigde Staten”. Het gaat over een totaalstrategie die op verschillende fronten moet gevoerd worden. De VS probeert de economische en technologische opgang van China te dwarsbomen, of zoals ze zelf zeggen “af te stompen”.
Zo nodig zal dat gebeuren met extra-economische middelen. De militaire strategie t.a.v. China volgt twee sporen: een wapenwedloop en een omknelling van het land. Rondom het land heeft de VS meer dan dertig militaire bases, steunpunten of trainingscentra (paarse bolletjes op de kaart). Zestig procent van de totale vloot is gestationeerd in de regio. Deze militaire omknelling is al jaren aan de gang.
Het Westen waarvan de VS de gendarme speelt, dreigt zijn monopolie nu te verliezen.
In april 2020 heeft het Pentagon een nieuw rapport uitgebracht waarin gepleit wordt voor een verdere militarisering van de regio. Het plan is om ballistische afstandsraketten te installeren op eigen militaire basissen of bij bondgenoten (rode pijlen). Als men dan ook nog eens kruisraketten installeert op duikboten (zie kaart) dan kan men het vasteland van China treffen binnen de 15 minuten. Dat zijn bijzonder gevaarlijke evoluties.
In het kader van die omknellingsstrategie haalt het Pentagon ook militaire banden aan met landen uit de regio. Zo sloot het in 2021 een ‘veiligheidspact’ met Australië en Groot-Brittannië om China in te dammen.
Het is welletjes geweest
Voor Poetin en Xi is nu het welletjes geweest. Het oprukken van de NAVO oostwaarts, de toenemende militaire en hybride oorlogsvoering wereldwijd, de vele economische sancties en de omknelling van China, dat alles moet stoppen. De tijd dat de NAVO, de G7 en het door het Westen gedomineerde IMF, de plak zwaaien is voorbij. De unipolaire wereld moet plaats maken voor een multipolaire wereld.
De stijgende agressie tegen beide landen drijft China en Rusland in elkaars armen. China herbergt bijna een vijfde van de wereldbevolking, is een economische wereldmacht en is de belangrijkste handelspartner van een meerderheid van landen. Rusland is het grootste land ter wereld en is een nucleaire supermacht.
De tijd dat de NAVO, de G7 en het door het Westen gedomineerde IMF, de plak zwaaien is voorbij.
Een alliantie tussen deze beide landen vormt een belangrijk tegengewicht tegen de suprematie van de VS. Volgens The Guardian is “de geboorte van deze Chinees-Russische as, die is opgezet als verzet tegen de door de VS geleide Westerse democratieën, de belangrijkste strategische ontwikkeling op wereldvlak sedert de ineenstorting van de Sovjet-Unie dertig jaar geleden. Zij zal het komende tijdperk bepalen.”
Het blijft overigens niet enkel bij deze twee landen. Rusland is lid van meerdere regionale en multinationale allianties. Een ervan, een militaire alliantie, is de Collectieve Veiligheidsverdragorganisatie (CSTO), die momenteel betrokken is bij ‘vredeshandhavings’-operaties in Kazachstan. Een andere is de Shanghai Organisatie voor Samenwerking (SCO), dat is een Euraziatisch bondgenootschap op politiek, economisch en veiligheidsgebied. Naast Rusland en China, zijn ook o.a. ook India en Pakistan er lid van.
China is sinds kort lid van de grootste economische partnerschap in de wereld, het Regionaal Alomvattend Economisch Partnerschap (RCEP). Dit partnerschap in Zuidoost Azië bereikt dertig procent van de wereldbevolking. De nieuwe Zijderoute is goed voor honderden investeringen, kredietverleningen, handelsovereenkomsten en tientallen Speciale Economische Zones, ter waarde van 900 miljard dollar. Ze zijn gespreid over 72 landen, goed voor een bevolking van ongeveer 5 miljard mensen of 65% van de wereldbevolking.
Nieuwe wereldorde?
Met zijn artikel Het einde van de geschiedenis en de laatste mens kondigde Fukuyama kort na de val van de Berlijnse muur een nieuw tijdperk aan, gebaseerd op Westerse alleenheerschappij. De debacles in o.a. Irak, Afghanistan, Syrië, Libië en Jemen tonen aan dat dit grootspraak was die getuigde van heel veel hubris.
Een alliantie tussen deze beide landen vormt een belangrijk tegengewicht tegen de suprematie van de VS.
Als de pas gesloten alliantie tussen Rusland en China zich consolideert en er zich ook nog andere landen bij aansluiten, dan staan we deze keer mogelijk wel voor het begin van een nieuw tijdperk. Niet het einde van de geschiedenis, maar het begin van een nieuwe etappe, waarin de macht in de wereld meer gedecentraliseerd is, een nieuwe wereldorde m.a.w. Het beloven boeiende, maar ook gevaarlijke tijden te worden. We hebben meer dan ooit nood aan een sterke vredesbeweging.
Notes:
[1] Hybride oorlogsvoering is een vorm van verholen oorlogsvoering waarbij men gebruik maakt van een heel scala aan middelen: fake news, manipuleren van via sociale media, diplomatieke druk, juridische kunstgrepen tegen politieke leiders (lawfare), manipuleren en sturen van ontevredenheid bij de bevolking, binnen- en buitenlandse druk op verkiezingen, enz.
[2] Volgens het handboek van de kleurenrevoluties worden ngo’s, studentenorganisaties en lokale organisaties gefinancierd, getraind en gecoacht om zo efficiënt mogelijk straatoproer te organiseren. Het straatgeweld moet het land zodanig destabiliseren dat de regering gedwongen wordt af te treden of dat het leger tussenkomt en de regering afzet.
Commenti
Posta un commento
Partecipa alla discussione